Μάριος Παπαδόπουλος Παιδίατρος Παιδοαλλεργιολόγος Παιδοπνευμονολόγος Ιατρείο (+30) 210-6712009 Κινητό (+30) 697-3225150 Δημητρίου Βασιλείου 15 Νέο Ψυχικό |
Ο βήχας αποτελεί σημαντικό αμυντικό μηχανισμό του οργανισμού και ταυτόχρονα πολύ συνηθισμένο σύμπτωμα στις λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος. Σε συγκεκριμένες περιπτώσεις χρειάζεται διερεύνηση γιατί ο βήχας μπορεί να υποδηλώνει κάποιο σημαντικό υποκείμενο πρόβλημα:
α) οξύς ή χρόνιος βήχας που ακολουθεί επεισόδιο πνιγμονής
β) βήχας που χρονίζει ξεπερνώντας τις 3 εβδομάδες
γ) βήχας στο τρέξιμο ή στο παιχνίδι ειδικά μακριά από ιώσεις
δ) νυκτερινός βήχας, εδικά μακριά από ιώσεις
ε) ξηρός βήχας που εκδηλώνεται κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες όπως
επαφή με γάτα ή γύρεις φυτών κ.λ.π.
στ) υγρός βήχας που παρατείνεται ή υποτροπιάζει συχνά
ζ) βήχας που συνοδεύει το φαγητό ειδικά στη πρώτη βρεφική ηλικία
η) βήχας που χρονίζει ή υποτροπιάζει συχνά και είναι ειδικής απήχησης
(όπως λαρυγγικός)
Ο βήχας στα παιδιά με υποκείμενο άσθμα μπορεί να εκδηλώνεται μετά από επαφή με συγκεκριμένα εισπνεόμενα αλλεργιογόνα όπως τα ακάρεα, το τρίχωμα των ζώων, οι γύρεις φυτών και οι μύκητες.
Το παιδί συνήθως εκδηλώνει το σύμπτωμα μετά από έκθεση στο υπεύθυνο αλλεργιογόνο (όπως η γύρη της ελιάς) και ο βήχας μπορεί να επιμένει ακόμα και μετά την απομάκρυνση του παιδιού από το υπευθυνο αίτιο. Ωστόσο ακόμα και στα αλλεργικά παιδιά ο βήχας εμφανίζεται στα πλαίσια ιώσεων του αναπνευστικού συστήματος.
Η ατοπία (ή ευαισθητοποίηση) αποτελεί μία ιστορία λανθασμένης αναγνώρισης.
Ο ατοπικός ασθενής αναγνωρίζει μία ή περισσότερες αθώες για τον υπόλοιπο πληθυσμό πρωτεΐνες ή άλλα συστατικά ως επικίνδυνα και κατασκευάζει ειδικά αντισώματα έναντι αυτών. Παράδειγμα αποτελούν τα παιδιά που έχουν ειδικά αντισώματα έναντι του αβγού, των ξηρών καρπών ή έναντι γύρεων όπως τα γρασίδια ενώ ο υπόλοιπος πληθυσμός τα αγνοεί ή τα ανέχεται.
Η ατοπία επιβεβαιώνεται εργαστηριακά με ειδικές δοκιμασίες. Η αλλεργία είναι το επόμενο βήμα όπου ο ατοπικός ασθενής εκτός από την λανθασμένη αναγνώριση προχωρά και σε αντίδραση όταν εκτίθεται στο υπεύθυνο αλλεργιογόνο. Άρα όλοι οι ευαισθητοποιημένοι ασθενείς στο γάλα ή στο σιτάρι δεν είναι απαραίτητα αλλεργικοί στην αντίστοιχη τροφή
Η τροφική αλλεργία αποτελεί σημαντικό πρόβλημα της βρεφικής και παιδικής ηλικίας. Ωστόσο δεν είναι τόσο συχνό νόσημα όσο θεωρεί η πλειοψηφία των γονιών.
Για να χαρακτηριστεί μία αντίδραση σε τροφή ως αλλεργία θα πρέπει η εισαγωγή και κατανάλωση της συγκεκριμένης τροφής να συσχετίζεται ισχυρά με την εμφάνιση των συμπτωμάτων και να είναι αναπαραγώγιμη. Δηλαδή το εξάνθημα, ο εμετός ή όποιο άλλο σύμπτωμα να εμφανίζεται κάθε φορά που ο ασθενής καταναλώνει την τροφή στην ίδια ποσότητα και με την ίδια μορφή (όπως αβγό σε τούρτα ή ψημένο σε γλυκό)
Ορισμένες φορές θα πρέπει η τροφή να καταναλωθεί για κάποιο διάστημα πριν εκδηλωθούν τα συμπτώματα. Παράδειγμα αποτελεί η ατοπική δερματίτιδα, η αλλεργική πρωκτοκολίτιδα με τις αιμορραγικές κανώσεις κ.α
Είναι όμως ευθύνη του ειδικού να κρίνει μετά από τον εργαστηριακό έλεγχο αν τα συμπτώματα αφορούν σε τροφική αλλεργία ή όχι. Ένα παιδί με πόνο στην κοιλιά, ή έμετο ή διάρροια μετά από κατανάλωση γάλακτος μπορεί να έχει αλλεργία στο γάλα αλλά θα μπορούσε να έχει και ανεπάρκεια λακτάσης.
Το άσθμα είναι το πιο συχνό χρόνιο νόσημα του αναπνευστικού συστήματος.
Εκδηλώνεται με υποτροπιάζοντα επεισόδια με ξηρό βήχα, σφύριγμα στο στήθος με ή χωρίς δυσκολία στην αναπνοή. Τα συμπτώματα εκλύονται συνήθως στα πλαίσια λοιμώξεων του αναπνευστικού. Μπορούν να εκδηλώνονται σε ηρεμία ή στην άσκηση και είναι συνήθως χειρότερα το βράδυ και τις πρώτες πρωινές ώρες. Το σφύριγμα και ο βήχας μπορεί να υποχωρήσουν αυτόματα ή μετά από χορήγηση βρογχοδιασταλτικού.
Θα πρέπει πάντως να θυμόμαστε ότι κάθε παιδί που έχει σφύριγμα στο στήθος και βήχα δεν έχει πάντα άσθμα.
Ωστόσο η υποτροπιάζουσα συμπτωματολογία είναι ύποπτη και ο παιδοπνευμονολόγος είναι εκείνος που θα ξακαθαρίσει τι ακριβώς συμβαίνει.
Το άσθμα είναι μία νόσος με πολλά πρόσωπα και η πρόγνωση δεν είναι ίδια για όλα τα παιδιά.
Η πλειοψηφία των παιδιών προσχολικής ηλικίας με υποτροπιάζουσες βρογχίτιδες του παιδικού σταθμού θα ξεπεράσουν το πρόβλημα τους μέχρι την ηλικία των 5-6 ετών.
Η καλή πρόγνωση αφορά κυρίως στα παιδιά δεν έχουν θετικό οικογενειακό ιστορικό ατοπίας και τα ίδια δεν έχουν άλλα νοσήματα όπως αλλεργική ρινίτιδα, έκζεμα ή τροφική αλλεργία.
Δεν σημαίνει αυτό βέβαια ότι δεν πρέπει και τα παιδιά καλής πρόγνωσης να αντιμετωπίζονται κατάλληλα για το χρονικό διάστημα που διαρκεί η συμπτωματολογία τους.
Η ευαισθητοποίηση και η αλλεργία σε μία τροφή ή σε ένα εισπνεόμενο αλλεργιογόνο είναι μία δυναμική κατάσταση.
Λιγότερο ενδιαφέρει εάν ένα παιδί διατηρεί την αντίδραση σε ένα ένα αλλεργιογόνο εργαστηριακά. Μεγαλύτερη σημασία έχει εάν το παιδί έχει καταφέρει να ανέχεται το υπεύθυνο αλλεγιογόνο χωρίς να παρουσιάζει αντίδραση μετά από επαφή με αυτό.
Ζητούμενο για παράδειγμα δηλαδή,αποτελεί να μπορεί το παιδί να καταναλώνει το ψάρι ελεύθερα και όχι να εξαφανιστεί το ειδικό αντίσωμα έναντι του ψαριού στον αιματολογικό έλεγχο.
Η προσπάθεια να αλλάξει η φυσική ιστορία της αλλεργίας γίνεται με την ανοσοθεραπεία όπου ο οργανισμός εκπαιδεύεται να ανέχεται το υπεύθυνο αλλεργιογόνο μετά από σταδιακή έκθεση σε αυτό υπό ιατρική επίβλεψη.
Το τεστ ιδρώτα (προσδιορισμός των ιόντων χλωρίου στον ιδρώτα του παιδιού) αποτελεί μία σύντομη, ανώδυνη και αξιόπιστη δοκιμασία ανίχνευσης των παιδιών που πάσχουν από κυστική ίνωση.
Τα παιδιά που έχουν παθολογικό ή αμφίβολο αποτέλεσμα και ύποπτη κλινική εικόνα υποβάλλονται στη συνέχεια σε γονιδιακό έλεγχο για την επιβεβαίωση ή τον αποκλεισμό της νόσου. Αν και ονομάζεται τεστ ιδρώτα δεν θα πρέπει να παρερμηνεύεται από τους γονείς ότι ύποπτα για κυστική ίνωση είναι όλα τα παιδιά που έχουν αυξημένη εφίδρωση.
Τα παιδιά που λαμβάνουν βρογχοδιασταλτικά βραχείας έναρξης δράσης όπως η σαλβουταμόλη (aerolin) παρουσιάζουν μτά τις 7-10 ημέρες συνεχούς χορήγησης μειωμένη ανταπόκριση στο φάρμακο.
Η συχνή και αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών συνοδευέται εξάλλου με το φαινόμενο της αντοχής των μικροβίων έναντι των αντιβιοτικών τόσο στον ίδιο τον ασθενή όσο και στην κοινότητα που ζει το παιδί.
Αυτοί οι κίνδυνοι ωστόσο είναι γνωστοί στους ιατρούς και θα πρέπει κάθε φορά να ζυγίζεται το κόστος και το όφελος που προκύπτουν από τη αγωγή που συστήνουν.
Το ροχαλητό υποδηλώνει ποικίλης αιτιολογίας απόφραξη του ανώτερου αναπνευστικού.
Τα μικρά παιδιά που έχουν αεραγωγούς μικρής διαμέτρου ροχαλίζουν συχνά κατά τη διαδρομή των ιώσεων του αναπνευστικού. Στην προσχολική ηλικία άλλωστε παρατηρείται υπερτροφία των αδενοειδών εκλαστήσεων (κρεατάκια) που επιδεινώνουν το πρόβλημα του ροχαλητού και εκτός ιώσεων. Το πρόβλημα γίνεται ακόμα μεγαλύτερο όταν συνυπάρχει αλλεργική ρινίτιδα.
Όταν η απόφραξη είναι σημαντική το παιδί παρουσιάζει άπνοιες στον ύπνο με πτώση του οξυγόνου στο αίμα και φυσικά και στον εγκέφαλο.
Μακροπρόθεσμα το παιδί γίνεται ευερέθιστο, με υπνηλία ή και κεφαλαλγία τις πρωινές ώρες, έχει κακές σχολικές επιδόσεις και αυξημένο κίνδυνο δεξιάς καρδιοπάθειας.
Οι άπνοιες αποτελούν απόλυτη ένδειξη εκτίμησης του παιδιού από ωτορινολαρυγγολόγο.
Είναι μύθος ότι τα αντιβιοτικά εξασθενούν το αμυστικό σύστημα.
Τα αντιβιοτικά αποτελούν πολύτιμα φάρμακα αλλά η υπερβολή στη χορήγηση τους όταν δεν είναι απαραίτητα σχετίζεται με την ανάπτυξη αντοχής από μέρους των μικροβίων. Ωστόσο, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις όπως παιδιά με χρόνια βρογχίτιδα η παρατεινόμενη χορήγηση τους είναι απολύτως απαραίτητη καθώς το όφελος για το παιδί είναι μεγαλύτερο των θεωρητικών κινδύνων.
Η υπερβολή στη χορήγηση των φαρμάκων γεννά και τις περισσότερες παρενέργειες.
Με την υπερβολή στη θεραπεία έχουμε φτάσει σχεδόν κάθε παιδί να παίρνει σειρά φαρμάκων για ένα απλό βήχα στα πλαίσια μιας ίωσης όταν το μόνο που χρειάζεται είναι η υπομονή.
Το συχνότερο άγχος των γονιών αφορά στη χορήγηση εισπνεόμενων κορτικοειδών. Η εισπνεόμενη κορτιζόνη έχει αλλάξει θεαματικά την αντιμετώπιση των ασθενών με άσθμα βελτιώνοντας την καθημερινότητα τους και την πνευμονική λειτουργίας τους.
Η εμπειρία ετών που έχει συσσωρευτεί έχει δείξει ότι πρόκειται για ασφαλή φάρμακα όταν χορηγούνται στις συνήθεις μικρές δόσεις. Η επίδραση στην αύξηση αφορά σε ένα μικρό ποσοστό ασθενών. Ακόμα και σε αυτή την ομάδα παιδιών η τυχόν αρνητική επίδραση στο τελικό ύψος είναι μικρή (της τάξης του 1-1,5 εκατοστού στο τελικό ανάστημα).
Ένα συχνό πρόβλημα που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι παιδίατροι είναι η φαρμακευτική αλλεργία στα αντιβιοτικά.
Στις περισσότερες περιπτώσεις το εξάνθημα που αναφέρεται από τους γονείς αν και μπορεί να προσομοιάζει με φαρμακευτικό, ωστόσο δεν οφείλεται στο φάρμακο αλλά στην υποκείμενη λοίμωξη που έχει το παιδί και για την οποία λαμβάνει το φάρμακο.
Πολλά παιδιά κουβαλούν άδικα στο ιστορικό τους τη φαρμακευτική αλλεργία και απαιτούνται ειδικές εξετάσεις για να αποκλειστεί ή να επιβεβαιωθεί η αντίδραση στο αντιβιοτικό
Η θορυβώδης αναπνοή είναι μία αρκετά γενική περιγραφή.
Ένα παιδί μπορεί να έχει θορυβώδη αναπνοή με υγρή απήχηση που οφείλεται στην ανάδευση εκκριμμάτων στο ανώτερο αναπνευστικό, στα πλαίσια ιώσεων.Πρόκειται για πολύ συχνό σύμπτωμα στα μικρά παιδιά του παιδικού σταθμού που δεν χρήζει συνήθως αντιμετώπισης.
Ωστόσο ένα παιδί μπορεί να κάνει συριγμό όταν αναπνέει (σφύριγμα) και να έχει μία βρογχίτιδα ή να έχει άσθμα ή ακόμα και να έχει πνιγεί με ξηρό καρπό.
Από την άλλη πλευρά ένα παιδί με βράσιμο μπορεί να έχει μία ίωση αλλά αν τα συμπτώματα παρατείνονται ή υποτροπιάζουν μπορεί να πάσχει από παρατεινόμενη βρογχίτιδα. Άρα η απάντηση στην ερώτηση και φυσικά η αντιμετώπιση εξαρτάται από το ιστορικό του παιδιού και τα ευρήματα από την κλινική εξέταση.