Εισαγωγή ξένου γάλακτος και στερεών τροφών στη βρεφική ηλικία

Η καλύτερη επιλογή για τη σίτιση ενός βρέφους από τη γέννηση του έως και τον 4^ο-6^ο μήνα ζωής είναι ο αποκλειστικός μητρικός θηλασμός. Η οδηγία αυτή ισχύει για όλα τα βρέφη.

Η χορήγηση μητρικού γάλακτος είναι ακόμα πιο απαραίτητη στην ομάδα εκείνη μωρών όπου ένας γονέας ή αδερφός/αδερφή πάσχουν αποδεδειγμένα από αλλεργικό νόσημα (άσθμα, αλλεργική ρινίτιδα, έκζεμα ή τροφική αλλεργία).

Τα βρέφη αυτά, που χαρακτηρίζονται ως υψηλού κινδύνου για την εμφάνιση αλλεργικής νόσου προστατεύονται μέσω του θηλασμού από την αλλεργία στο γάλα και την ατοπική δερματίτιδα για τα πρώτα χρόνια της ζωής τους.

Για τα βρέφη υψηλού κινδύνου που μπορούν να θηλάσουν αποκλειστικά δεν έχει νόημα η χορήγηση υποαλλεργικού γάλακτος για μεγαλύτερη προστασία.

Στην περίπτωση όπου ο αποκλειστικός μητρικός θηλασμός δεν είναι εφικτός τότε δίνουμε στο βρέφος τροποποιημένο γάλα 1^ης ή 2^ηςβρεφικής ηλικίας.

Στα υψηλού κινδύνου βρέφη συστήνεται η χορήγηση γάλακτος μερικής υδρόλυσης (ΗΑ) γιατί έχει δειχθεί ότι μειώνει τη πιθανότητα για την εκδήλωση τροφικής αλλεργίας στο γάλα και ατοπικής δερματίτιδας

Μάριος Παπαδόπουλος Παιδοαλλεργιολόγος Η εισαγωγή στερεών τροφών ξεκινά μετά τον 4^o -5^ο μήνα ζωής του μωρού. Στην ηλικία αυτή έχει πλέον ωριμάσει η λειτουργία του γαστρεντερικού συστήματος και των νεφρών για την πέψη, την απορρόφηση και την απέκκριση των συστατικών των νέων τροφών που προσφέρουμε. Το βρέφος έχει άλλωστε στην ηλικία αυτή την ικανότητα να καταπίνει λιγότερο ρευστή τροφή από το γάλα που αποτελούσε ως τώρα την αποκλειστική πηγή υγρών και θρεπτικών συστατικών για την αύξηση και την ανάπτυξη του.

Δεν ισχύει πλέον η συχνά παρατηρούμενη καθυστέρηση της χορήγησης νέων τροφών για τον κίνδυνο εκδήλωσης αλλεργίας. Πιθανόν μάλιστα να ισχύει το ακριβώς αντίθετο έτσι ώστε η παρατεινόμενη αποφυγή να οδηγεί σε αύξηση του κινδύνου για εμφάνιση τροφικής αλλεργίας.

Η εισαγωγή των στερεών σύμφωνα με τις οδηγίες της αμερικανικών και ευρωπαϊκών εταιρειών παιδιατρικής, παιδοαλλεργιολογίας και παιδογαστρεντερολογίας θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί για τις περισσότερες τροφές πριν την είσοδο του βρέφους στον 7^ο μήνα ζωής.

Αν δεχθούμε ότι η πλειονότητα των παιδιών στην ηλικία των 5 μηνών κάνει συνήθως 5 γεύματα την ημέρα ξεκινάμε πλέον μία διαδικασία σταδιακής αντικατάστασης γευμάτων γάλακτος με κρέμες και σούπες.

Το πρώτο γεύμα μετά την πρωινή αφύπνιση χαρακτηρίζεται ως γεύμα 1 και προχωρώντας η ημέρα φτάνουμε στο γεύμα 5 πριν τον βραδινό ύπνο.

Στα βρέφη που πίνουν γάλα περισσότερες φορές μέσα στο 24ωρο, όπως τα θηλάζοντα, σεβόμενοι τις συνήθειες του μωρού και τον μητρικό θηλασμό κάνουμε τις αντίστοιχες τροποποιήσεις.

Κρέμα ρυζάλευρου-βανίλια

Η κρέμα ρυζαλεύρου χορηγείται μετά τον 4^ο μήνα.

Παρασκευάζεται αναμιγνύοντας τη σκόνη ρυζαλεύρου με χλιαρό νερό σύμφωνα με τις οδηγίες στη συσκευασία του προϊόντος (συνήθως 1 κοφτή μεζούρα ανά 30-35 ml νερού).

Στην περίπτωση της κρέμας δεν είμαστε τόσο αυστηροί με την αραίωση όσο ήμασταν με το γάλα γιατί έχει ωριμάσει αρκετά η λειτουργία των νεφρών του βρέφους στην ηλικία αυτή. Μπορείτε να αυξήσετε ή να μειώσετε την αναλογία σκόνης σε σχέση με το νερό ώστε το τελικό αποτέλεσμα να θυμίζει ένα σχετικά λεπτόρρευστο πουρέ (δοκιμάστε την ρευστότητα του έτσι ώστε …η κρέμα να στέκεται σε ένα πιρούνι).

Σερβίρεται σε πλαστικό μπωλ ή πιάτο με βρεφικό κουταλάκι (πλαστικό ή σιλικόνης). Αποτελεί το 4^ο σε σειρά γεύμα (απογευματινό) στην διατροφή ενός μωρού που κάνει 5 γεύματα μέσα στο 24ωρο. Η σταδιακή χορήγηση ξεκινά ως εξής:

Την 1^η ημέρα προσφέρουμε στο βρέφος 3-5 κουταλιές κρέμας.

Την 2^η ημέρα αυξάνουμε σε 10 κουταλιές.

Την 3^η ημέρα δίνουμε 20 κουταλιές και από

Την 4^η ημέρα το βρέφος τρώει ελεύθερα την ποσότητα κρέμας βανίλιας που επιθυμεί.

Στα βρέφη που πίνουν ήδη ξένο γάλα η χορήγηση μπορεί μα είναι λιγότερο σταδιακή.

Κάθε νέα τροφή εισάγεται σταδιακά λόγω ενδεχόμενης αλλεργικής αντίδρασης.

Μετά την κρέμα προσφέρουμε νερό που από τον 5^ο μήνα και μετά δεν απαιτείται να είναι βρασμένο. Τον πρώτο καιρό συνήθως, το μωρό δεν πίνει παρά μόνο ελάχιστη ποσότητα νερού γιατί είναι άνοστο σε σχέση με το γάλα που είχε συνηθίσει έως τώρα. Ωστόσο εμείς συνεχίζουμε να δίνουμε νερό μετά από κάθε στερεά τροφή όπως δυνητικά και μέσα στην υπόλοιπη ημέρα.

Όσο διαρκεί η προσαρμογή του μωρού στην νέα τροφή συμπληρώνουμε το αντίστοιχο γεύμα με γάλα. Κάθε βρέφος είναι ένας διαφορετικός άνθρωπος με ιδιαίτερες προτιμήσεις και δυσκολίες. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν πολλά μωρά που ενώ είναι απολύτως φυσιολογικά χρειάζονται αρκετό χρόνο (ακόμα και εβδομάδες) ώσπου να προσαρμοστούν στα νέα διατροφικά δεδομένα. Η προσπάθεια του βρέφους να βγάλει το κουτάλι από το στόμα σπρώχνοντας με την γλώσσα είναι απολύτως φυσιολογικό.

Κρέμα φρούτων

Η δεύτερη κρέμα που ξεκινάμε, (από τον 4^ο-5^ο μήνα), είναι η φρουτόκρεμα. Είναι προφανείς οι λόγοι που προτιμάμε τα φρέσκα φρούτα εποχής στην ηλικία αυτή. Η φρουτόκρεμα δίνεται ως 2^ο γεύμα μέσα στην ημέρα (δεκατιανό).

Τα φρούτα πλένονται, καθαρίζονται και αλέθονται πλήρως ( χρειάζεστε ένα μικρό multi).

Το πρώτο φρούτο που δοκιμάζουμε συχνά είναι το κόκκινο μήλο και ακολουθούν το αχλάδι και η μπανάνα εκτός αν είναι εκτός εποχής.

Αναλυτικότερα:

Την 1^η ημέρα προσφέρουμε στο βρέφος 3-5 κουταλιές μήλου.

Την 2^η ημέρα αυξάνουμε σε 10 κουταλιές.

Την 3^η ημέρα το βρέφος τρώει ελεύθερα την ποσότητα μήλου που επιθυμεί.

Την 4^η ημέρα προσφέρουμε στο βρέφος 3-5 κουταλιές αχλάδι και όσο μήλο επιθυμεί.

Την 5^η ημέρα αυξάνουμε σε 10 κουταλιές το αχλάδι.

Την 6^η ημέρα τρώει ελεύθερα την ποσότητα μίγματος μήλου και αχλαδιού που επιθυμεί.

Ομοίως προχωράμε με τα υπόλοιπα φρούτα. Δίνουμε όλα τα φρούτα ελεύθερα χωρίς ηλικιακούς περιορισμούς

Οι παραπάνω οδηγίες είναι σχετικές γιατί το βρέφος δεν τρώει τόσο εύκολα όσο θα θέλαμε τα φρούτα. Το σημαντικό μήνυμα είναι η σταδιακή είσοδος των τροφών (λόγω ενδεχόμενης αλλεργικής αντίδρασης) και η επίδειξη υπομονής από τους γονείς γιατί ο χρόνος που απαιτείται ώστε ένα μωρό να συνηθίσει τα φρούτα όπως και κάθε άλλη τροφή είναι διαφορετικός σε κάθε περίπτωση.

Η προσφορά νερού μετά τα φρούτα όπως και η χορήγηση γάλακτος ως συμπλήρωμα έως ότου το βρέφος τρώει ικανοποιητική ποσότητα φρούτων ισχύει και εδώ όπως και στην περίπτωση της βανίλιας.

Στα παιδιά εκείνα που κάθε προσπάθεια να φάνε φρούτα είναι αποτυχημένη μπορούμε να δοκιμάσουμε την προσθήκη 1-2 μεζουρών κρέμας βανίλιας στον πολτό των φρούτων (με λίγο νερό εφόσον χρειάζεται) ώστε η γεύση να είναι πιο γλυκιά.

Κρεατοχορτόσουπα (από τον 5^ο μήνα)

Υλικά: αρχικά 1-2 πατάτες, 2 κολοκυθάκια, 2 καρότα, ελαιόλαδο, λεμόνι.

Πλένουμε, καθαρίζουμε και βράζουμε τα λαχανικά. Στη συνέχεια τα αλέθουμε και προσθέτουμε 1 κουταλιά ωμό ελαιόλαδο και 1-2 σταγόνες λεμονιού. Δεν χρησιμοποιούμε καθόλου αλάτι έως την ηλικία του ενός έτους.

Η εισαγωγή των λαχανικών γίνεται και εδώ σταδιακά. Αναλυτικότερα:

Την 1^η ημέρα προσφέρουμε στο βρέφος 3-5 κουταλιές βραστής πατάτας

Την 2^η ημέρα αυξάνουμε σε 10- 20 κουταλιές πατάτας.

Την 3^η ημέρα το βρέφος τρώει ελεύθερα την ποσότητα πατάτας που επιθυμεί.

Την 4^η ημέρα προσφέρουμε στο βρέφος 3-5 κουταλιές αλεσμένου κολοκυθιού και μιας ολόκληρης πατάτας

Την 5^η ημέρα τρώει ελεύθερα κολοκύθι και πατάτα στην ποσότητα που επιθυμεί.

Την 6^η ημέρα προσθέτουμε με την ίδια διαδικασία το καρότο και σταδιακά δίνουμε ελεύθερα και τα υπόλοιπα λαχανικά χωρίς και πάλι ηλικιακούς περιορισμούς.

Την 2^η εβδομάδα προσθέτουμε το μοσχάρι. Διαλέγουμε συνήθως το κομμάτι ποντίκι ώστε να είναι πιο μαλακό. Αγοράζουμε ένα κιλό κρέας που κόβουμε σε 10 κομμάτια των 100 γραμμ. και το βάζουμε στην κατάψυξη. Από το προηγούμενο βράδυ αποψύχουμε το κομμάτι κρέατος των 100 γραμμ. το οποίο την επόμενη ημέρα βράζουμε και μισή ώρα πριν βράσει καλά προσθέτουμε τα λαχανικά.

Όταν η κρεατοχορτόσουπα είναι έτοιμη (100γραμμ. μοσχάρι, 2-3 πατάτες ανάλογα το μέγεθος, 3-4 κολοκυθάκια, 2 καρότα) την χωρίζουμε σε δύο μερίδες που αποτελούν τα μεσημεριανά γεύματα της ίδιας και της επόμενης ημέρας. Η μισή αυτή ποσότητα φαγητού φυλάσσεται με ένα τμήμα του ζωμού στην ψύξη για το επόμενο 24ωρο. Το υπόλοιπο αλέθεται και αφού προσθέσουμε ελαιόλαδο και προαιρετικά ανάλογα με τις προτιμήσεις του βρέφους λεμόνι προσφέρεται στο μωρό. Το μοσχάρι θα πρέπει να χορηγηθεί και αυτό σταδιακά τις πρώτες 2-4 ημέρες δοκιμής του.

Όταν το βρέφος δοκιμάσει και συνηθίσει την κρεατοχορτόσουπα για 7-10 ημέρες μπορούμε εναλλακτικά του βοδινού να δίνουμε κοτόπουλο. Σαν αποτέλεσμα με το παρήμερο μαγείρεμα το μωρό θα τρώει δύο ημέρες σούπα με μοσχάρι και στην συνέχεια δύο ημέρες κοτόσουπα κ.ο.κ.

Στα παιδιά που δεν δέχονται να φάνε κρεατοχορτόσουπα παρά τις προσπάθειες 20 ημερών μπορούμε να προσθέσουμε και εδώ 1-2 κουταλιές κρέμα βανίλια. Η προσφορά νερού μετά την κρεατοχορτόσουπα όπως και η χορήγηση γάλακτος ως συμπλήρωμα έως ότου το βρέφος τρώει ικανοποιητική ποσότητα σούπας ισχύει και εδώ όπως και στην περίπτωση της βανίλιας.

Θα πρέπει να επιδείξουμε επίμονή και υπομονή στην προσπάθεια χορήγησης των στερεών τροφών. Το βρέφος τρώει πιο εύκολα όταν είναι πεινασμένο και δεύτερον δεν θα πρέπει με την πρώτη άρνηση της όποιας κρέμας να προστρέχουμε στο μπουκάλι με το γάλα γιατί θα καθυστερήσει η προσαρμογή στις στερεές τροφές.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι είναι πιο φρόνιμο να μην δοκιμάζονται περισσό- τερα του ενός συστατικά στο διαιτολόγιο του μωρού την ίδια ημέρα (π.χ. σπανάκι και βερίκοκο) γιατί σε περίπτωση τροφικής αλλεργίας δεν θα γνωρίζουμε τι από όλα προκάλεσε μια ενδεχόμενη αντίδραση.

Οι αλλεργικές αντιδράσεις δεν είναι σπάνιες και ποικίλλουν σε σοβαρότητα. Ορισμένες αντιδράσεις προκαλούνται ακόμα και με την χορήγηση πολύ μικρής ποσότητας τροφής, οπότε η οποιαδήποτε δοκιμή από το δικό μας φαγητό ή γλυκό μπορεί να αποβεί πραγματικά επικίνδυνη για το βρέφος.

Παρατηρήσεις

Με βάση τα παραπάνω ένα βρέφος το 2^ο εξάμηνο της ζωής σταδιακά προσαρμόζεται σε ένα εντελώς νέο διαιτολόγιο. Το μωρό πίνει γάλα μόνο το πρωί και το βράδυ (μητρικό για τα θηλάζοντα ή τροποποιημένο 2^ης βρεφικής ηλικίας). Η πρόσληψη υγρών συμπληρώνεται από την λήψη νερού.

Τα υπόλοιπα γεύματα αποτελούν η βανίλια, η κρετοχορτόσουπα και η φρουτόκρεμα. Το μωρό πριν την είσοδο στον 7^ο μήνα ζωής πρέπει, μετά από δοκιμή πάντα, να καταναλώνει μικρή αρχικά και σταδιακά αυξανόμενη ποσότητα δημητριακών (κρέμα φαρίν λακτέ ή μπισκοτόκρεμα ή ζυμαρικά στο μεσημεριανό γεύμα).

Η σταδιακή επαφή του βρέφους με τα δημητριακά μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης δυσανεξίας στη γλουτένη (κοιλιοκάκη)

Το γιαούρτι που είναι τροποποιημένο προϊόν φρέσκου γάλακτος μπορεί να δοθεί εναλλακτικά της γλυκιάς κρέμας μετά τον 7^ο-8^ο μήνα ζωής.

Το αυγό (πρώτα ο κρόκος) δίνεται σταδιακά μετά τον 5^ο-6^ο μήνα (λιωμένο με λίγο ελαιόλαδο ή λίγο από το μεσημεριανό φαγητό). Η προετοιμασία του περιλαμβάνει την τοποθέτηση του σε νερό που ήδη βράζει για 6 επιπλέον λεπτά. Δίνουμε κρόκο αυγού 3 φορές την εβδομάδα (αφού δοκιμάσουμε σταδιακά τον κρόκο και δεν αντιμετωπίσουμε αντίδραση).

Το ασπράδι του αυγο ύ και το ψάρι τα δοκιμάζουμε επίσης από τον 5-6^ο μήνα και όχι μετά τους 12 μήνες όπως ίσχυε παλαιότερα.

Δεν υπάρχει πλέον ειδική οδηγία για αποφυγή το 2^ο εξάμηνο άλλων τροφών όπως τα όσπρια ή οι ξηροί καρποί (πάντα σε μορφή που δε μπορεί να οδηγήσει σε εισρόφηση) οπότε και η χορήγηση τους έχει απελευθερωθεί.

Η εισαγωγή νέας τροφής σε βρέφος που καταναλώνει ακόμα μητρικό γάλα φαίνεται ότι σχετίζεται με μειωμένη πιθανότητα αντίδρασης στην τροφή αυτή αφού ο θηλασμός δρα προστατευτικά.

Η εισαγωγή των στερεών τροφών στα βρέφη με οικογενειακό ιστορικό αλλεργίας γίνεται χωρίς τροποποιήσεις όπως περιγράφηκε ήδη για τα υπόλοιπα βρέφη.

Τα βρέφη με μέτρια ή σοβαρή ατοπική δερματίτιδα ή ατομικό ιστορικό αντίδρασης σε τροφή έχουν αυξημένες πιθανότητες να εκδηλώσουν αλλεργία σε μία ή περισσότερες τροφές.

Στα βρέφη αυτά η εισαγωγή στερεών τροφών πρέπει να γίνεται εξατομικευμένα. Για παράδειγμα ίσως θα ήταν φρονιμότερο το αβγό να δοθεί επεξεργασμένο (ψημένο σε υψηλή θερμοκρασία για ικανή ώρα (>20-30 λεπτά) μέσα σε τροφή που περιέχει σιτάρι όπως ένα κέικ.

Είμαι στη διάθεση σας για οποιαδήποτε ερώτηση ή αντιμετώπιση κάποιου προβλήματος.

Να είστε προετοιμασμένοι για πιθανές δυσκολίες και αντιδράσεις από το μωρό σας αλλά με υπομονή και γέλιο είμαι σίγουρος ότι θα απολαύσετε την καινούρια ιδιότητα του γονιού – σεφ. Μη ξεχνάτε ότι κάθε μωρό είναι μοναδικό με προσωπικές προτιμήσεις και στο θέμα των γεύσεων και των μυρωδιών. Χρειάζεται χρόνος ώστε μέσα από τις συνεχείς δοκιμές να τις ανακαλύψετε.

Εύχομαι καλό μαγείρεμα σε σας και καλή όρεξη στους μικρούς μου φίλους.

Μάριος Παπαδόπουλος