Έκζεμα ή ατοπική δερματίτιδα
Το έκζεμα (ατοπική δερματίτιδα) είναι μία χρόνια φλεγμονή του δέρματος, όχι απαραίτητα αλλεργικής αιτιολογίας, χωρίς να είναι απόλυτα ξεκάθαρο πάντα τι την προκαλεί.
Είναι μία συχνή μορφή εξανθήματος που εμφανίζουν πολλά βρέφη μέσα στον πρώτο χρόνο ζωής χωρίς να είναι αλλεργικά ή να εμφνίσουν αλλεργίες σε μεγαλύτερη ηλικία. Ωστόσο παιδιά με ατοπία ή οικογενειακό ιστορικό ατοπίας ή εκζέματος ειδικότερα, εμφανίζουν συχνότερα ατοπική δερματίτιδα.
Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι μία δερματίτιδα που χρονίζει και εμφανίζει ηπιότερες ή σοβαρότερες εξάρσεις και υφέσεις στα πρώτα 2 έτη ζωής ενώ σε ένα μικρότερο αριθμό παιδιών θα παρουσιάσει μία πιο επίμονη πορεία και μετά τα 2α γενέθλια.
Το δέρμα του βρέφους στο πρόσωπο και στα άκρα, κυρίως στις εκτατικές επιφάνειες, είναι ξηρό, άγριας υφής και ερυθρό με συνοδό ήπιο ή πιο έντονο κνησμό. Οι βλάβες μπορεί να γίνουν πιο έντονες με περιοχές δέρματος που είναι ανοικτές και ορορροούν (είναι υγρές δηλαδή σα να εκκρίνουν ορό). Σε περιπτώσεις μόλυνσης από μικρόβια που δεν είναι πολύ σπάνιες μπορεί οι βλάβες να έχουν επάνω ένα ξηρό ιστό από εφελκίδες στο χρώμα του μελιού.
Σε μεγαλύτερα παιδιά η εντόπιση των βλαβών είναι συχνότερη στις καμπτικές επιφάνειες των αγκώνων και των γονάτων ή στον αυχένα με το δέρμα να φαίνεται πιο παχυσμένο ή και σκουρότερου χρώματος.
Η διάγνωση τίθεται με την εξέταση του παιδιού χωρίς να χρειάζονται συνήθως αιματολογικές εξετάσεις.
Ο εργαστηριακός έλεγχος παιδιών με έκζεμα γίνεται σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Αναζητούμε αλλεργίες όταν υπάρχει οικογενειακό ή ατομικό ιστορικό ατοπίας όπως επίσης σε παιδιά με μέτριο ή βαρύ έκζεμα. Σε κάποια βρέφη και νήπια με ιδιαίτερα βαριά ή άτυπη εικόνα αναζητούμε επίσης υποκείμενες παθήσεις όπως ανεπάρκειες του ανοσοποιητικού συστήματος που μπορεί να ευθύνονται για την βαριά κλινική εικόνα.
Θεραπεία γρήγορη και μόνιμη δεν υπάρχει. Επομένως χρειάζεται μία διαφορετική θεώρηση, με μία αλλαγή στις καθημερινές συνήθειες περιποίησης του βρεφικού και παιδικού δέρματος.
Χρησιμοποιούμε ειδικά προϊόντα για το πλύσιμο και την ενυδάτωση του παιδιού που συνταγογραφούνται από τον ειδικό.
Το πλύσιμο γίνεται καθημερινά με ειδικά προϊόντα που δεν αφυδατώνουν το δέρμα και σε φάσεις έξαρσεις μπορεί να χρησιμοποιήσουμε πιο ενισχυμένα ακόμα σκευάσματα (τύπου bath oil με εμβάπτιση του βρέφους). Σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν επιμολυσμένες βλάβες επίμονες ή εκτεταμένες όπου απαιτείται κατάπολέμηση της σταφυλοκοκκικής λοίμωξης συστήνεται η παραμονή του παιδιού για λίγα λεπτά σε νερό με αραιωμένο διάλυμα HCL.
Οι ενυδατικές χρησιμοποιούνται πολλές φορές την ημέρα ανάλογα με την ένταση των βλαβών. Είναι καλύτερα να έχουμε προθερμάνει την ενυδατική κρέμα πριν την εφαρμογή και να την απλώνουμε με τη φορά της μελλοντικής τριχοφυίας του παιδιού επιμένοντας ως να κάνουμε μασάζ, τοπικά στις πάσχουσες περιοχές. Ακόμα καλύτερα η εφαρμογή των ενυδατικών να γίνεται σε δέρμα που δεν έχει σκουπιστεί καλά μετά το μπάνιο του παιδιού. Το σκούπισμα πρέπει να γίνεται ‘ταμποναριστά’.
Κρέμες με κορτιζόνη ή και αντιβιοτικά είναι πολύτιμες στην αντιμετώπιση του εκζέματος όμως η βελτίωση είναι παροδική. Στόχο μιας επιτυχημένης αντιμετώπισης είναι η κατά το δυνατό σπανιότερη χρήση κορτικοειδών λόγω των παρενεργειών που εγκυμονεί η συχνή ή παρατεινόμενη εφαρμογή τους. Σκευάσματα αντιβιοτικών ή κορτιζόνης από του στόματος συνήθως δεν χρειάζονται.
Αντισταμινικά σκευάσματα με τη μορφή σιροπιού ή σταγόνων δίνονται σε φάσεις έξαρσης για την αντιμετώπιση του κνησμού.
Σε επιλεγμένα περιστατικά χρησιμοποιούνται ειδικά ανοσοτροποποιητικά σκευάσματα τοπικά, με σημαντική επιτυχία χωρίς ιδιαίτερες παρενέργειες.
Υποστηρικτικά μέτρα όπως η αποφυγή μάλλινων ή συνθετικών ρούχων, υψηλής θερμοκρασίας και ξηρού περιβάλλοντος, πολύ ζεστών ή στενών ρούχων είναι συνήθως αποτελεσματικά. Το stress, η εφίδρωση, οι αλλαγές θερμοκρασίας, τα κοινά απορρυπαντικά και προϊόντα περιποίησης του δέρματος όπως και τα σφουγγάρια επιδεινώνουν το έκζεμα. Το χειμώνα συνήθως περιμένουμε επιδείνωση και το καλοκαίρι υποχώρηση των βλαβών.
Δίαιτα αποφυγής συγκεκριμένων τροφών όπως το γάλα αγελάδος ή το αβγό συνήθως δεν χρειάζεται. Εξαίρεση αποτελούν επιλεγμένες περιπτώσεις βρεφών με αποδεδειγμένη βελτίωση μετά την αφαίρεση των ένοχων τροφών. Η ανοσοθεραπεία εξάλλου, αφορά λίγους παιδιατρικούς ασθενείς μεγαλύτερης ηλικίας.
Η διατήρηση του εκζέματος σε ύφεση χωρίς ανοικτές ενεργείς βλάβες είναι πολύ σημαντική γιατί βελτιώνει την ποιότητα ζωής του παιδιού μειώνοντας τον κνησμό και προλαμβάνει τις μόνιμες δερματικές βλάβες από τη χρόνια φλεγμονή. Επιπλέον μειώνει τον κίνδυνο μικροβιακών επιλοκών όπως επίσης την είσοδο δια του ανοικτού δέρματος αλλεργιογόνων όπως τα αυτά των ακάρεων που θα ευαισθητοποιήσουν το παιδί διαιωνίζοντας τον φαύλο κύκλο της ατοπίας.
